قران :: فرهنگ و سیاست

تفاوت منکر و فحشا

در چندین آیه از قرآن کریم، فحشا و منکر در کنار هم آمده اند: «و من یتبع خطوات الشیطان فانه یأمر بالفحشاء والمنکر» (نور ، 21). «ان الصلاه تنهی عن الفحشاء والمنکر و لذکر الله اکبر» (عنکبوت، 45). «ان الله یأمر بالعدل والاحسان و اتیاء ذی القربی و ینهی عن الفحشاء والمنکر والبغی، یعظکم لعلکم تذکرون» (نحل، 90).

آنچه مناسب با معنای لغوی و قرینه مقابله این صفات با یکدیگر است آن است که «فحشا» اشاره به گناهان پنهانی و منکر اشاره به گناهان آشکار است (تفسیر نمونه، ج 11، ص 370، ذیل آیه 90 سوره نحل). بعضی از مفسران گفته اند: سرچشمه انحرافات اخلاقی سه قوه است: قوه شهوانی و غضبی و نیروی وهمی شیطانی. اما قوه شهوانی انسان را به لذت بردن هر چه بیشتر می خواند و غرق در «فحشا» و زشتی ها می کند. اما قوه غضبیه، انسان را به انجام «منکرات» و اذیت و آزار مردم وامی دارد. اما قوه وهمیه شیطانیه، حس برتری طلبی و ریاست خواهی و انحصار جویی و «بغی» و تجاوز به حقوق دیگران را در انسان زنده می کند (تفسیر کبیر فخر رازی، به نقل تفسیر نمونه، ج 11 ، ص 370، ذیل آیه 90 سوره نحل). بعضی از اهل لغت گفته اند: «فحش و فحشا» به کردار یا گفتاری می گویند که زشتی آن زیاد و بیش از حد و خارج از اندازه باشد. مثلا: عرب به ضرر زیاد و فوق حد تحمل، ضرر و عبن فاحش می گوید. و منکر، عملی را می گویند که در نزد مردم ناشناخته و غیرمعمول است و آن را به خاطر زشتی و قبحش ترک و رها می کنند (مفردات راغب، به نقل المیزان، ج 12،ص 333، منشورات مؤسسه اعلمی1411 هجری قمری).